Tunus Tarihi

Tunus, gerek Akdeniz ve Kuzey Afrika hakimiyeti ve gerekse
Avrupa?nın Afrika ile olan münasebetleri bakımından büyük bir stratejik
öneme sahiptir. Tunus?un coğrafi konumu göçebe Berberilerden sonra, daha
çok deniz yoluyla gelen çeşitli etnik toplulukların ülkeye
yerleşmesinde en büyük faktör olmuştur.

M.Ö. 1000 yılından
itibaren Fenikeliler, Tunus?ta ticaret merkezleri kurmaya başladılar.
M.Ö. 5. yüzyıl sonlarında Fenikeliler Tunus?a gelip yerleştiler ve
burada Kartaca Cumhuriyetini kurdular. Tunus, daha sonra batıdan gelen
Vandalların, 6. yüzyılda da Bizanslıların hakimiyeti altına geçti.

Müslümanların
Tunus?a (Afrikiyye) gelişi (647-1228): MüslümanArapların 647 yılında
başlayan yayılmaları Ukbe bin Nafi?nin 670?te Kayruvan (Kariouane)
şehrini kurmasıyla neticelendi. Tunus (Afrikiyye), Hazret-i Muaviye
zamanında 667 (H.45) yılında alındı.

Bizanslılar bazı önemli
şehirleri ellerinde tuttular. Berberi ayaklanmaları neticesinde
Müslümanlar geçici olarak Afrikiyye?den uzaklaştılarsa da, Hasan bin
en-Numan zamanında Berberiler, Afrikiyye?yi Müslüman Araplara bıraktılar
(698). Bundan sonra Kayruvan Müslüman Afrikiyye?nin başşehri olarak
kaldı. Bütün Afrikiyye Müslüman oldu ve İslamiyyet her tarafa buradan
yayılmaya başladı. İkinci Abbasi halifesi Cafer Mensur zamanında,Abbasi
hakimiyeti yaygınlaştı.

Emevi ve Abbasi halifelerine bağımlı olan
Afrikiyye?yi önce Ağlebiler, sonra Kayruvan?da bir Şii halifeliği kuran
(910) Fatımiler yönetti. Kayruvan ve Mahdiya şehirleri Fatımilerin
merkezi oldu. Fatımiler 972?de başşehri Kahire?ye taşıdıkları zaman
Afrikiyye Berberi sülalesi Zirilerin iktidarı altına girdi. Ziriler
zamanında Tunus, Sicilya?daki Normanların istilasına uğradı.

Zirilerin
son hükümdarı Hasan bin Ali, Fas?taki Muvahhidin Devletinden yardım
istedi. Muvahhidin Devletinin kurucusu Abdülmümin, Normanları Tunus?tan
kovarak (1159-1160), Afrikiyye?yi Tunus?ta oturan bir vali tarafından
yönetilen bir eyalet haline getirdi. Bundan sonra Afrikiyye, Tunus adını
aldı.

On altıncı yüzyılda İspanya ve Osmanlı Devletinin, Akdeniz
hakimiyeti için yaptıkları savaşlar sonunda Hafriler yıkıldı. 1534
yılında Barbaros Hayreddin Paşa, Tunus?u ele geçirdi. AncakHafsi
Hanedanından Hasan, İspanya Kralı Beşinci Şarlken?den yardım istedi ve
Beşinci Şarlken başşehir Tunus?u işgal etti ve Barbaros Hayreddin
PaşaCezayir?e çekilmek zorunda kaldı. İspanya Kralı Hafsi Hanedanından
Hasan?ı tekrar, kendisine vergi vermek şartıyla Tunus?un başına getirdi.

Başşehir
Tunus 1574 yılına kadar tekrar Hafsi Hanedanlığının elinde kaldı. Bu
arada Barbaros Hayreddin Paşa ve Turgut Reis 1556?da Gafsa?yı, 1558?de
Kayrevan?ı ele geçirdiler. Tunus?un doğu ve güney sahilleri Türklerin
eline geçti. CerbeAdası deniz üssü olarak kullanıldı. Barbaros Hayreddin
Paşa, İspanya?daki Endülüslü Müslümanlardan 100.000 kadarını kurtararak
Kuzey Arfika?ya getirdi. Nihayet 1574?te Uluç Ali Reis ile Sinan Paşa,
Tunus şehrini (Halkul-Vad Kalesini), ele geçirmek suretiyle bütün Tunus,
Osmanlı İmparatorluğunun bir eyaleti haline geldi.

Osmanlı
Devleti zamanında Tunus, önceleri Yeniçerilerin desteklediği bir Dayı
vasıtasıyla, daha sonra da bir Bey vasıtasıyla yönetilmeye başlandı. İlk
beylik sülalesi Birinci Murad Bey tarafından kurulan Muradi sülalesidir
(1612-1631). 1710?dan sonra Beyler, irsi yoldan tahta çıktılar. Bu
arada Fransa, İngiltere, İspanya ve İtalya Tunus?ta ekonomik
faaliyetlerde bulunmaya başladılar. Fransa 1830?da Cezayir?i işgal
ettikten sonra, Tunus ile daha fazla ilgilenmeye başladı.