Rusya Fedarasyonu Tarihi

Rusya Fedarasyonu
Rusya´nın bilinen tarihi 5. yüzyılda batıdan Rusya
topraklarına giren Slav kabileleriyle başlar. İlk Rus devleti 9.
yüzyılda İskandinavyalılar tarafından kuruldu. Devletin merkezi Novgrod
ve Kiev´deydi. On üçüncü yüzyılda ülke toprakları Moğolların
saldırılarına uğradı. Bundan sonra Moskova prenslikleri ve büyük dükleri
idaresinde ortaya çıkmaya başlayan ülke 1480 yılında Altınordu
Devletinin hakimiyetinden kurtuldu.

On beşinci asırda Osmanlı
Devleti ile münasebetleri başladı. İstanbul´u fethederek, Bizans da
denilen Doğu Roma Devletine son veren Fatih Sultan Mehmed Han
(1451-1481) Rus Knezliklerinin güneyindeki Kırım Hanlığını imtiyazlı
beylik halinde, Osmanlı Devletine bağlayıp, vergi yerine her yaz
Moskoflar üzerine netice alıcı ve yıldırıcı akınlar yapmakla
vazifelendirdi.

Ruslar, Papalığın gönderdiği kardinal ve papaz
heyetleri sayesinde Türklere karşı uyanmaya başladı. Rus Knezlikleri
birleştiler ve Çarlık dönemi başladı. Korkunç İvan 1547´de ilk çar ilan
edildi. Böylece Rus çarları kendilerini Doğu Roma´nın varisi saydılar.

Yönetim
ve askerlik alanındaki düzenlemelerle devlet idaresini güçlendiren, Çar
İvan katıldığı seferlerde Kazan Hanlığı topraklarını işgal etti ve
1556´da Astrahan Hanlığını da Moskova´ya bağladı. Kırım Hanlığına karşı
sefer düzenlediyse de başarılı olamadı. Daha sonra Baltık Denizine
açılmaya ağırlık vererek Litvanya topraklarına girdi. Rus Çarlığı ile
İsveç ve Polonya´yı karşı karşıya getiren bu savaşta Rusya ilk önceleri
başarılı oldu ise de daha sonraları ard arda alınan mağlubiyetler ülkede
iç karışıklığa sebep oldu. Bunun üzerine Çar İvan baskıcı bir politika
takip etti ve muhaliflerini acımasızca öldürdü. Bu sırada Rus ekonomisi
ağır bir darbe aldı.

Korkunç İvan´ın ölümünden bir süre sonra iç
karışıklıklar başladı. Rus Çarlığı yıkılmanın eşiğine geldi. İsveç ve
Polonya´nın da olaylara karışmasıyla, tam bir iktidar boşluğu ortaya
çıktı. Polonya kuvvetlerinin Rusya´yı 1610´da işgali halkı direnişe sevk
etti ve Romanov ailesinden Mihail Fyodoroviç çar seçildi. Bir süre
sonra düzeni yeniden sağladı. Büyük toprak kaybedilmesine rağmen İsveç
(1617) ve Polonya ile (1618) barış antlaşması yapıldı. Ayrıca Rusya
bütün Avrupa´yı sarsan Otuzyıl Savaşlarının dışında kaldı.

İlk
Osmanlı-Rus savaşı, Çar ordularının 1667´de Kiev´i de ele geçirmesinden
on yıl sonra 1677´de Kırım Hanlığı ile Ukrayna arasındaki topraklara
saldırmasıyla başladı. 1677-1678 yıllarında Osmanlı ordusu Ruslara karşı
Çihrin/Çehrin Seferine çıkarak, Rusları ve onlara yardımcı Lehlileri
yendi. Çihrin Kalesi Osmanlı ordusu tarafından, bir daha bölgede
Rusların tutunmasına mani olmak için yıktırıldı.

Moskova elçileri
1681 Ocak ayında Kırım Hanına ricaya gelerek bir daha Osmanlı ve Kırım
topraklarına saldırmayacaklarına yeminle söz verip, bir antlaşma
imzaladılar. Kırım Hanı, Edirne´de sefer hazırlığı görmekte olan
Merzifonlu Kara Mustafa Paşayı ikna ederek Bahçesaray Barışü adıyla
anılan ilk Osmanlı-Rus Antlaşmasını imzalatmaya muvaffak oldu (11 Şubat
1681).

1683 yılında Avusturya İmparatorluğunun merkezi Viyana´nın
ikinci defa kuşatılmasındaki türlü düşünce ve hatalar yüzünden geri
çekiliş, Rusların beklediği büyük fırsatı doğurdu.
Papalık-Avusturya-Venedik-Lehistan gibi Akdeniz´den Baltık´a kadar
yayılan Katolik devletlerinin Osmanlı aleyhine kurduğu Mukaddes
İttifak´a, Rusya´da katıldı. Bu beşli ittifak devletleriyle yapılan on
üç yıllık harpler sırasında, Rusya Çar Deli Petro´nun (1682-1725)
gayretleriyle gelişip, kuvvetlendi.

İttifak devletlerinin Osmanlı
Devleti ile harplerinden cesaret alan Deli Petro; 1695 ilkbaharında
kuvvetli bir ordu ile, Sibirya´dan gelen tarihi kürk ticaret yolunun
ağzında bulunun ve gelen da bağlanmış kürklerin Karadeniz, Akdeniz ve
Avrupa içlerine sevkiyat merkezi olan Azak Kalesine saldırdı. Azak
Kalesindeki sayıca az olan Osmanlı kuvveti, kahramanca karşı koyarak
uzun süre dayandı. Rus Donanması Don/Ten Nehri boyunca Azak Kalesine
geldi. Ruslar nehir ve deniz tahkimatı güçlü olmayan Azak Kalesini ele
geçirdiler.

Azak Kalesinin düşmesiyle, bir Türk gölü halinde olan
Karadeniz´de Ruslara bir pencere açılmış oldu. Azak Denizinin,
Karadeniz´e açılan boğazda bulunan Kerç/Kerş Liman Kalesi Osmanlıların
hakimiyetinde bulunduğundan, Rus donanmasının Karadeniz´e çıkmasına
engel oluyordu.

1699 Karlofça Antlaşmasından sonra, Osmanlı
Devletiyle savaşı göze alamayan Rusya, 1700´de imzalanan İstanbul
Antlaşmasıyla barışa razı oldu. Antlaşmayla Azak Kalesi ve çevresi
Ruslara bırakıldı. Ekonomik ve kültürel alanda bilgi toplamak amacıyla
çıktığı Avrupa gezisinde Osmanlılara karşı yeni bir ittifak girişiminden
netice alamayan Deli Petro, Karadeniz yerine Baltık Denizine yönelmeye
karar verdi ve İsveç´le ünlü Büyük Kuzey Savaşını başlattı (1700-1721).
Başlangıçta Ruslar mağlup oldu ise de Poltava çarpışmasıyla (1709),
savaş Rusların lehine döndü.

Bu arada Rus ordularının Osmanlı
hududuna tecavüz etmesi üzerine, 9 Nisan 1711 tarihinde Osmanlı
Devleti,Rusya´ya sefer düzenledi ve iki ordu Prut Irmağı boyunda
karşılaştı. Ruslar mağlup oldu. Çar Deli Petro kumandasındaki Rus
ordusu, antlaşma isteğinin kabulüyle imhadan kurtuldu. Azak Kalesi ve
çevresi Osmanlılara geri verildi ve aşağı Özü boyundaki Rus kaleleri
yıktırıldı.

Deli Petro´nun kızı Anna zamanında, Osmanlılar ile
Venedik-Avusturya harplerini fırsat bilen Ruslar, Avusturya-Rusya
ittifakını yenilediler. Ardından Rus ordusu, Osmanlı ordusunun Avusturya
cephesinde bulunmasından faydalanarak, Kırım Yarımadası batısındaki Özü
Kalesini alıp, Kırım´a girdiler. Ruslar, 1 Temmuz 1736´da ikinci defa
Azak Kalesini zapt ettiler. Azak savaşı 18 Eylül 1739 Belgrad
Antlaşmasıyla sona erdi. Antlaşmayla Azak Kalesi yıktırılıp, Azak
bölgesi Osmanlı Devleti-Rusya arasında tarafsız saha ve müstakil
Kabartay ülkesi de iki devlet arasında tampon halde tutulup, Moskoflar
Karadeniz´den son bir defa daha uzaklaştırıldı.

Çariçe İkinci
Katerina (1762-1796) zamanında Rusya´nın Lehistan Polonya´ya
yerleşmesine engel olmak için, Osmanlı Devleti tarafından Rusya´ya sefer
açıldı. Rusların işgal ve zulmünden kaçıp Türk hududunu aşarak Osmanlı
Devletine sığınan ailelerini Rus ordusunun takip etmesi ve uğradıkları
köy ve kasabalardaki silahsız masum ahaliyi kırmaları bu seferin
açılmasına sebep oldu. Divan-ı hümayun kararı ile Rusya´ya sefer açıldı.
1769 Şubatında Kırım Hanı Giray Hanın orduları Güney Rusya´ya girerek
Rusları yendi ve 100.000´den fazla esir aldı. Fakat gelişmeler Osmanlı
Devletinin aleyhine oldu.