Portekiz Tarihi

Portekiz
İlk çağlarda İber kabileleri (Lusitanienler) ile işgal
edilen ülke, M.Ö. 1. yüzyılda Romalıların bir eyaleti oldu. Sonra
Vandallar, Süevler (bir Alman kabilesi), 5. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar
Vizigotlar tarafından istila edildi. 711 yılında ülke Müslümanların
eline geçti. Endülüs Emevileri (756-1031), Teva´if-i Müluk (11. yüzyıl)
İslam devletleri kurulup, bölgeye hakim oldular. Onuncu yüzyıla doğru
Douro ve Minho nehirleri arasındaki bölgeye Terra Portucallis ismi
verildi. Portucallis, Latince Portas (liman) ve Calle (kale)
birleşiminden meydana gelmiştir.

Portekiz, 1143´te bağımsız bir
krallık oldu. Sınırları Meriniler´e karşı yaptığı savaşlarla genişledi.
On üçüncü yüzyıl ortasına doğru bugünkü Portekiz sınırları tamamlandı.
Portekizli denizciler 15. yüzyılda dünya çapında yayılma gösterdiler.
Sonraki yüzyılda Asya,Afrika ve Güney Amerika´da büyük bir sömürge
imparatorluğu kurarak, Avrupa ve Doğu arasındaki ticaretin çoğunu
ellerinde tuttular. 1598 yılında Fas şehirlerine karşı açtığı savaşta,
Portekiz ağır bir mağlubiyete uğrayınca, imparatorluk aniden çöktü.
Ülkenin zayıflamasından faydalanan İspanya, Portekiz´i 1580´de
topraklarına katarak, 1640´a kadar idare etti.

Portekiz 1688
yılında Lizbon Antlaşmasıyla tekrar bağımsızlığına kavuştu. Fakat
Portekiz eski ihtişamını kaybettiğinden İngiltere ile 1703´te, 20.
yüzyıla kadar devam eden bir ittifak antlaşması imzalandı. İngilizlerle
müttefik olduğundan 19. yüzyılda Napolyon´a karşı savaşmak zorunda
kaldı. Ülke Fransa ile savaş halindeyken, 1811´de kral ve ailesi
Brezilya´ya sığındı. Bu dönemde imparatorluk çökmeye başladı. 1822´de
Brezilya bağımsızlığını ilan edince, Portekiz tek büyük zenginlik
kaynağını kaybetti.

On dokuzuncu yüzyılın tamamı ve 20. yüzyıl
başları Portekiz için ekonomik ve siyasi istikrarsızlık dönemi oldu.
Şiddetli partizan mücadeleler, iç savaşlar ülkeyi kargaşanın içine itti.
1908´de kral katledilerek, iki yıl sonra 1910´da cumhuriyet ilan
edildi. On altı yıl devam eden cumhuriyet dönemi oldukça istikrarsız
olup, bu dönemde kırk sekiz hükümet kuruldu ve en az yirmi beş darbe
teşebbüsü oldu. 1926´da ordu idareyi ele aldı ve kırk sekiz yıl ülke
General Franko tarafından diktatörlükle idare edildi.

25 Nisan
1974´te hükümet genç subaylar tarafından yapılan bir darbe sonucu
işbaşından uzaklaştırılınca, General Antonio de Spinola liderliğinde bir
askeri cunta kontrolü eline geçirdi. Başkan Spinola solcu subaylardan
gelen baskı sonucu, aynı yılın Eylül ayı sonunda istifa etmek zorunda
kaldı. Nisan 1975´te demokratik partiler oyların %64´ünü kazanmasına
rağmen, Sovyetlerce desteklenen komünist parti tesirini arttırdı.
Bankalar, sigortalar ve sanayi devletleştirildi.

1976´da
yürürlüğe giren yeni Anayasada sosyalizme geçiş hedefi açık bir şekilde
de ortaya kondu. Yeni Anayasanın ardından yapılan genel seçimlerde
hiçbir parti çoğunluğu elde edemedi. Sosyalist Partisi Genel Başkanı
Mário Soares bir azınlık hükümeti kurdu. Cumhurbaşkanlığına Genelkurmay
Başkanı Antánio Ramalho Eones seçildi. Mário Soares başkanlığındaki
hükümet 1977 Aralığında istifa etti. Ocakta kurulan koalisyon hükümeti
ve bunun ardından kurulan bir dizi koalisyonlar da kısa ömürlü oldu.

1980´de
yapılan seçimlerden sonra merkez sağ eğilimli Demokratik İttifak, büyük
çoğunlukla iktidara geldi. Bu hükümet anayasada büyük değişiklikler
yaptı ve sivil yönetime geçiş yolunu açtı. 1982´de baş gösteren hükümet
krizi üzerine Cumhurbaşkanı erken seçim kararı aldı. 1983 Nisanında
yapılan seçimlerde birinci parti durumuna gelen Portekiz Sosyalist
Partisi, Sosyal Demokrat Partiyle koalisyon kurdu.

Portekiz 1
Ocak 1986´da AET´ye alındı. Soares, 60 yıllık bir aradan sonra 1986
Şubatında ilk sivil cumhurbaşkanı seçildi. Temmuz 1987´de yapılan
seçimlerde Sosyal Demokrat Parti sandalye sayısını büyük oranda
arttırması, kurulan koalisyon hükümetinin istikrarlı olmasını sağladı.
1991´de yapılan seçimlerde Sosyal Demokrat Parti yine ilk sıradaki
yerini korudu.