Menteşeoğülları Beyliği

Müdekkik tarihçi İsmail Hakkı üzunçarşılı, kıymetli eseri­nin 54.
sahifesinde Menteşeoğulları beyliği hakkında şunları söylemekte: "13.
yüzyılın sonlarına doğru, mevcudiyetini gördüğümüz Menteşeoğlu
Beyliğinin, uçtaki Türklerin batı'ya doğru yayılmalarıylamı yoksa
güneyden Akdeniz yoluyiamı eski Karya (Muğla) kıtasına yerleştikleri,
henüz sarih olarak bilinmemekte, bazı kayıtların ikinci şıkkı gösterdiği
görül­mektedir. 13. asnn ortaların da, eski Karya'ya Menteşe İli
dendiği malumdur. " Cami-üd Düvel'de Menteşe beyliğine aid Beçin, Milas,
Muğla, Palatya, Bozöyük, Çine, Davaz, Meğri ve Köyceğiz beldeleri
bağlıydı buna önce Hamidoğul-larına bağlı olan Fenike (Feke) sahilleri
ve şehri de Menteşe-oğullarının olmuş, bunlar kurmuş oldukları donanma
iie kor­sanlığa başlamışlardır. Menteşe Beyliğini kuran zâta, Sahil
Bey'i denmesi, bunların deniz ile alakalı olduğuna ve bu Türkmenlerinde
deniz yoluyla iç taraflara geçtiğine delalet eder. Menteşe oğullarını,
aşağıda vereceğimiz çizelgede gö­receğiniz gibi Kuru Bey'den başlatmak
kabildir.

Bunu anlamamıza medar olanda Milas Câmiinin
kitâbesin-deki 780/1378 târihine baktığımızda Menteşe Beyinin baba­sının
adının Eblistan olduğunu görürüz. Eblistan'ın babası ise Kurı Bey'dir.
Menteşe Bey'in vefat târihi belli olmayıp, 682/1282'den sonra olduğu
vak'aları tetkik edince ortaya çıkmaktadır. Yerine 2 oğlundan Mesud adlı
olanı geçmiş ve bu sırada, Bizanslıların Karya (Muğla)'yı ele geçirme
saldırı­ları püskürtülmüştür. En iyi müdafaa hücumdur diyecek
ol-malıdırki Mesud Bey, Rodosadasına taarruza geçmiş Rumla­rın elinden
adanın 15/ağustos/1310'da merkezini almaya, tamamını ise 4 sene süren
bir savaşın neticesinde fethe mu­vaffak olmuştur.

Bu başarı islâm
âleminde büyük bir sevince sebeb olmuş, devrin Mevlevi Dergâhı
Postnişini, Hz. Mevlânanın torunu CJÎu Arif Çelebi, Menteşe İline
gelerek görüşmelerde bulunmuştur. İbni Batuta; seyahatnamesinde 1333'de
merkez olan Be-çin'de Orhan Bey adlı Menteşeoğulları Bey'i ile
görüştüğünü beyan ediyor. Daha sonra Beyliğin başına geçmiş bulunan
İbrahim Bey, Aydınoğullannın elinde olan İzmir'in Latinlerin eline geçme
tehlikesi münasebetiyle, istirdad için yardıma hazırlanırken, İzmir'in
düştü haberi erişmiş, gitmesine lüzu­mu kalmamıştır.

Bu İbrahim
Bey'in vefatı üzerine Beylik üçe taksim olun­muş, böylece zafiyet
peşinen kabul edilmişti. Musa, Mehmed ve Ahmed adlı oğullar ayrı ayrı
beylik ederlerken, İskenderi-yenin Frenkler tarafından işgaline,
766/1365 senesinde yar dım çağrısında bulunan Memluk Sultanı, bu
çağrısına Musa veya Ahmed beyden haber alabilmiştir hazırım! Diye.
1390'da Yıldırım Bayezid; Menteşe Beyliğini işgali altına almış ve
Ankara savaşı sonuna kadar, Osmanlı idaresinde kalmıştı Timurlenk, malum
savaş sonrasında her beyliğe yaptığı gibi vârisleri buldurmuş ve
beyliklerini iade ettirmiştir. Menteşelilerde bu muamelenin dışında
kalmamıştır. Görüldü­ğü gibi Beylikler kendi aralarında pek
geçinemezken, din düşmanlarına karşı ittihat etmekteki davranışları
zamanımı­zın islâm devletlerinin, hayli dersler çıkarması gereken
husu-sattandır. Menteşe Beyliği Çizelgesi aşağıya çıkarılmıştır.

Menteşeoğulları
Çizelgesi


Kuru Bey - Ebiistan - Menteşe Bey - Mesud Bey -
Şücaüd-din Orhan Bey - İbrahim Bey - Musa Bey Mehmed Bey Ta-ceddin Gazi
Ahmed Bey -Mahmud Bey Şücaüddin İlyas Bey - Leys Bey Ahmed Bey İlyas Bey