Aydınoğülları Beyliği

Eski İyonya; yâni eski yunan bölgesinde beylik kurmuş bulunan Aydınoğlu
Mehmed Bey; daha önce Germiyanoğul-ları emrindeydi. Ege bölgesine gitme
emri Yakub Bey tara­fından verilmişti. Aydınoğlu Mehmed Bey, önce
Ayasuluğ (Selçuk), Güzelhisar, Çeşmeve Sultanhisan, Kestel, Bozdo­ğan,
Yenişehir'i aldıktan sonra hemen Alaşehir, Birgi, Arpa, Sard, Köşk,
Bayramlı, Ortakçı iie Karacakoyunlu, Aydın, İnegölü, Balat, Nazilli,
Kuşadası, CIrla Kelas, Ezineve de, Ak-çaşehir, Sivrihisar, Balyambolu,
Bayındır, Karaburun, Nif, Et-ye, Kızılhisar beldelerini aldığında bu
kadar geniş yerleşim bölgesinin riyasetini kendine yakıştırdı ve
beyliğini ilân etdi.

Hemen ilâve edelimki bu beldeler Türk
beyliklerinin ara­sında birinin yitirdiği, diğerinin elde ettiği
beldeler olmuştur. Çünkü o devirde, Bizans'ın küçülüşünün hızlandığı,
Moğol is­tilasının şarkta sıkıştırdığı Selçukiye ve beylikler, açılımını
batı cihetine doğru yapmağa başladığından bu bölgede, Türklerin
tabiatıyla müslümanlann at koşturduğu elle tutulur, gözle görülür hâle
gelmiştir. 1310'da Mübarizüddin lakabını alan Mehmed Bey, 1307'de Sasa
Beyle yaptığı savaştan ga­lip çıkmış vede Sasa Bey bu savaşta hayatını
kaybetmiş, Birgi Aydınoğlu Beylik merkezi olmuştur vede peşinden İzmir
üzerine yüklenilmiş, önce İzmir'in kara kısmı ele geçirilmişti.

Daha
sonra da sahil bölümü teshir olunmuştur. TTKY. la-rından neşredilen
İsmail Hakkı Clzunçarşılı merhum değerli eserinde bu vak'a şöyle
zikredilmekte: "1310'da Mübarri-züddin lâkabını alan Mehmed Bey,
müslüman İzmir'ini ve 1326 senesinde de sahil (Kafir) İzmir'ini aldı.."

Omur
Bey ve kardeşi Hızır Bey'in meydana getirdiği do­nanma, Adalar
denizinin bütün adalarında nâmını işittirmeğe başladı. Bilhassa Sakız,
Bozcaada, Mora ve Rumeli sahilleri­ne akınlarını dehşetle karşılıyordu
buraların sakinleri.. Aydı­noğlu Mehmed Bey; 1334'de öldüğünde yerine
oğlu Umur Bey geçti. Bizanslılar ortak imparatorluk döneminde
olduk­larından, otoriteleri kalmamış, kendilerine karşı koyanlara
harekete geçmek için ya paralı askere ya da müslümanlann yardımına
muhtaciyetleri görülüyordu. 3. Andronikos, Cene­vizlilerin üzerine
yürümek için Umur Bey'den yardım istemiş­ti. 1336'da umur Bey
donanmasıyla, imparatora yardımcı olmuş bu yardıma Saruhan denizgücü de
katılınca Doğu Ak­deniz taraflarındaki Rodos şövalyeleri olsun, Mora
sahilleri olsun korkuları arttı. Karadeniz'e geçerek Kili ve yakın
yerle­ri bu donanmanın vurması Bizans'ında işine yaradı.

(Jmur
Bey; bu sıralarda Kantaguzen'i tanıdı ve onu dost edindi. Çok geçmeden
Andronikos öldüğünde, Kantagüzen Dimetoka'da imparatorun çocuk olduğunu
ilânla şerikliğini yâni ortak taht sahibi olduğunu her yere bildirdi,
umur Bey kendisini hayli destekledi. CJmur'un donanmasının varlığı',
hristiyan dünyasını pek rahatsız ettiğinden başta, Ege adala­rında
yaşayan lâtinler olmak üzere, Bizansdaki çocuk impa­ratorun annesi,
Venedik, Ceneviz, Rodos şövalyeleri ve Kıbrıs krallık donanması Papa 6.
Kleman'ın irşadıyla İzmir'de umur Bey'in donanmasını bastırdılar. İlk
merhalede durumu savuş­turan Umur, az sonra donanmasının yakılmasını
engelleye­medi.

1344/aralık ayında, haçlılar Sahil İzmir'i
almışlar ancak daha ileri gidememişlerdi. Kendi işleri zorlaşan Umur
Bey; dostu Kantagüzen'e, Orhan Gâzi'ye yanaşmasını tavsiye et­miştir.
Umur Bey; 1347'de donanmasını yenilemiş ve denize çıkmış, hristiyan
âleminin işlerini yine sekteye uğratmıştı. Banlar Sahil İzmir'i terk
için Umur Beyile anlaşmaya varmış-'arsa da, Papa bunu kabullenmemiştir.
Başının çâresini İzmir kalesini silah zoruyla almakta bulan, umur Bey
harekete geçmiş ve kaleye saldırdığında, kaşının ortasına isabet eden
bir ok, kendisini şehidler zümresine iltihak ettirdi.

umur Bey'in
şehadetinden sonra, Aydınoğlu Beyliği faali­yetlerini azaltmış,
latinler bunlarla yaptığı antlaşmayla İske­lelerinden istifade etmeye
başlamışlardır. Kardeşi Hızır Bey görevi devr almıştır. Bunun vefat
târihi bilinmemektedir, yeri­ne geçen en küçük kardeş 767/1365'de İsa
bulunduğuna göre vefatı bu tarihden önce olsa gerektir. Aydinoğullarının
Beyliği; 829/1426'da Osmanlı devletine karşı her harekâtın, hatta
Düzmece Mustafa hadisesinde bile iddiacı tarafında yer almak suretiyle,
düşmanlıktan vazgeçmeyen Cüneyt Bey, 2. Murad'ın kumandanlarından Hamza
Bey'in elinden ölümü ta­darken, beylikde sona ermiş oluyordu.


.. -

Aydınoğülları Çizelgesi


Aydın
Bey - Mübarizüddin Mehmed Bey - Bahaüddin Sü­leyman - Fahreddin Hızır
ibrahim Bahadır - Clmur Bey - Şah îsa Bey - Musa Bey - 2. Umur Bey Kara
Hasan Bayezid - Cü-neyd Bey - Mustafa Bey - Kurd Hasan