SİNDİRİM SİSTEMLERİ

SİNDİRİM SİSTEMLERİ

Besin maddelerinin su ve enzimler yardımıyla
yapıtaşlarına kadar parçalanması olayına sindirim denir.



A.
SİNDİRİM ŞEKİLLERİ

1. Mekanik Sindirim

Fiziksel etkilerle
besinlerin daha küçük parçalara ayrılmasıdır. Besinlerin kimyasal
yapısı değişmez. Bu olaylarla enzimlerin etki yüzeyi artırıldığı için,
esas sindirim kolaylaştırılır ve hızlandırılır.



2.
Kimyasal Sindirim

Hücrelerin, protein, yağ ve karbonhidratlı
bileşiklerden faydalanabilmesi için bunların hidroliz edilmesi gerekir.
Hidroliz; besin maddelerinin su yardımıyla parçalanması reaksiyonlarına
denir. Bununla proteinler amino asitlere, yağlar yağ asiti ve gliserole,
karbonhidratlar monosakkaritlere, nükleik asitler ise, pentoz, organik
baz ve fosfata indirgenir.

Besin maddelerinin bu şekilde en küçük
bileşenlerine parçalanmasına tam sindirim denir.

Kompleks
besinlerin bazı ara bileşiklere kadar parçalanmasına ise eksik sindirim
denir.



3. Hücre içi Sindirim

Fagositoz ve
pinositozla hücre içine alınan veya hücre içinde sentezlenen besin
maddelerinin, besin kofulunda lizozom enzimleri yardımıyla hidrolizine
denir.

Bir hücrelilerin bazılarında, akyuvarlarda, çok
hücrelilerden süngerlerde, hidrada ve planaryada görülür.

Amip,
besini yalancı ayaklarıyla sararak besin kofulu oluşturur. Oluşan kofula
sindirim enzimleri (hidrolitik enzimler) girince sindirim olayı başlar.
Besin kofulu sitoplazmik hareketlerle yer değiştirir. Besin kofulunda
açığa çıkan sindirim ürünleri difüzyonla sitoplazmaya geçer. Kofuldaki
sindirilemeyen artıklar hücre zarından dışarıya atılır.



4.
Hücre Dışı Sindirim

Besin maddelerinin hücrelerden dışarıya
salgılanan enzimler yardımıyla yapı taşlarına ayrılmasına denir.

Çok
hücreli hayvanların çoğunda, saprofit bakterilerde, mantarlarda,
böcekçil bitkilerde hücre dışı sindirim görülür.



B.
OMURGASIZLARDA SİNDİRİM

Bazılarında besinlerin alınması ve
sindirilmeyen artıkların atılması aynı açıklıkla sağlanır. Böyle
sindirim sistemlerine eksik sindirim sistemi denir. Hidrada ve
planaryada sindirim sistemi bu tiptendir.

Hidrada sindirim
boşluğunun tek açıklığı hem ağız hem de anüs olarak görev yapar.

Planaryada
sindirim kesesi, hidradakinden farklı olarak dallanmalar yaparak
vücudun her tarafına uzanır.

Yuvarlak solucanlardan başlayarak
birçok hayvanda, iki açıklıklı ve değişik kısımları özelleşmiş boru
şeklinde sindirim kanalı bulunur. Bu şekilde olan sindirim sistemine tam
sindirim sistemi denir.

Halkalı solucanlardan olan toprak
solucanında tam sindirim sistemi bulunur. Alınan besinler, yemek
borusundan geçerek kursağa gelir, besin maddeleri burada yumuşatılır ve
taşlık denilen bölgeye aktarılarak taşların yardımıyla mekanik olarak
parçalanır. Daha sonra bağırsağa geçen besinler, buradaki hücrelerden
salgılanan enzimlerle sindirilir. Sindirim ürünleri bağırsak hücreleri
tarafından emilir ve artık maddeler anüsten dışarıya atılır.