Fiil (eylem)
Fiil (eylem)
Fiillerde mastar (eylemlik)
Fiillerde
kök, gövde, taban
Fiillerde zaman
Fiillerde kişi
Fiillerde
kip
Haber kipleri
Dilek kipleri
Bileşik zamanlı
fiiller
Fiillerin yapısı
Ek fiiller
Test no: 15
konu: fiiller
Test no: 16 konu: fiiller (2)
FİİL
(EYLEM)
Bir iş, oluş, hareket ve durum bildiren
kelimelerdir. Cümlenin temeli eylemdir. Kısacası, fiil olmadan cümle
kurulamaz.
Örnek: Eşya taşıdık. Ali çalışıyor. Evi
süpürdüm.
İş iş iş
Kitap
okudum. Yazı yazdım.
İş iş
Yukarıdaki
fiiller bir iş bildiriyor.
Masayı çekiniz. Sabah
erken kalktım.
hareket hareket
İp
atladık. Hızlı koşma!
hareket
hareket
Yukarıdaki fiiller bir hareket
bildiriyor.
Ağaçlar büyüdü. İyice ısındık. Güneş
doğdu.
oluş oluş oluş
Yapraklar
yeşerdi.
oluş
Yukarıdaki fiiller bir oluş
bildiriyor.
Oturuyorum. Sınıfta kaldı. Saat
durmuş.
durum durum
durum
Babam dinleniyor.
durum
Yukarıdaki
fiiller ise bir durum bildiriyor.
FİİLLERDE MASTAR (EYLEMLİK)
Mastar
fiilin adıdır; yani fiilin isim halidir. Fiil kök veya gövdelerine
-mek, -mak eki getirilerek mastar yapılır. Mastarlar kişi ve zaman
belirtmezler. Sözlükte ve yazım kılavuzunda fiillerin mastar halleri
vardır.
Örnek: Boya-mak, at-mak, temizle-mek,
süslen-mek.noktanokta
kök kök
gövde gövde
-mek, -mak eki yapım ekidir. -me,
-ma halini alabilir.
Örnek: Artık gitme zamanı geldi.
isim
(mastar)
Not: Olumsuzluk eki -me, -ma ile karıştırmayınız.
Hızlı
koşma!
emir kipinin olumsuz hali
Fiillerin mastar hali
isim kabul edildiğinden mastarlar ismin hallerine girebilirler.
Örnek:
Gülme-y-i --> (-i hali) ("y" kaynaştırma harfi)
Gülme-y-e
--> (-e hali) ("y" kaynaştırma harfi)
Gülmek-te
--> (-de hali) (sertleşme olmuş)
Gülmek-ten
--> (-den hali) (sertleşme olmuş)
-mek, -mak eki
bir sözcüğün fiil olup olmadığını anlamaya da yarar.
Örnek:
Yüz-mek --> fiil
Tut-mak --> fiil
Yaş-mak
--> fiil değil
Koru-mak --> fiil
Göz-mek
--> fiil değil
FİİLLERDE KÖK, GÖVDE, TABAN
Fiillerde
mastar eki veya çekim ekleri atıldığı zaman geride kalan kısma fiil
tabanı denir. Fiil tabanı kök veya gövde halinde olabilir.
Örnek:
Açmak
Aç (kök durumunda çünkü basit
sözcük)
Açıklarım
Açıkla (gövde durumunda çünkü
türemiş)
Oturmak
Otur (kök - basit kelime)
Seyretmek
Seyret
(gövde - bileşik yapılı
kelime)
Temizlemek
Temizle (gövde -
türemiş kelime)
Not: Bir fiilin yapısı sorulduğunda önce fiilin
mastar hali bulunur, sonra mastar eki atılır; geriye kalan fiil tabanı
incelenir.
Örnek: geldik
gelmek
gel
çekimli fiil mastar
kök=basit fiil (yapısı)
süslenmiş
süslenmek
süslen
çekimli fiil mastar
gövde=türemiş fiil
gidiverdik
gidivermek
gidiver
çekimli fiil mastar
bileşik yapılı fiil
FİİLLERDE ZAMAN
Fiillerde geçmiş zaman,
şimdiki zaman, gelecek zaman olmak üzere üç temel zaman vardır. Geniş
zaman bu üç zamanı kapsar.
FİİLLERDE KİŞİ
Fiilin bildirdiği
işi, hareketi, oluşu gerçekleştiren ya da konuşan, dinleyen, kendisinden
söz edilen varlığa fiilin şahsı denir.
1. tekil kişi "Ben"
(konuşan): Fiile -m, -im ekleri eklenmişse 1. tekil kişidir. (geldim,
gitmişim.noktanokta)
2. tekil kişi "Sen" (söz söylenen): Fiile
-n, -sin ekleri eklenmişse fiil 2. tekil kişidir. (geldin,
gitmişsin.noktanokta)
3. tekil kişi "O" (sözü edilen): Genelde ek
olmadan yapılır. (gelecek, geldi, gitmiş.noktanokta) Emir kipinde -sin
takısı alır. (gelsin, söylesin.noktanokta)
1. çoğul kişi "Biz"
(konuşanlar): Fiile -k, -iz, -lim takıları eklenmişse o fiil 1. çoğul
kişidir. (geldik, okuruz, sevelim.noktanokta)
2. çoğul kişi "Siz"
(söz söylenenler): Fiile -niz, -siniz, -in, -iniz takıları eklenmişse o
fiil 2. çoğul kişidir. (geldiniz, gitmişsiniz, okuyun,
biliniz.noktanokta)
kay. h.
3. çoğul kişi
"Onlar" (sözü edilenler): Fiile -ler, -sinler ekleri eklenmişse o fiil
3. çoğul kişidir. (geldiler, okusunlar.noktanokta)
Önemli not:
-ler ekini çoğul ekiyle karıştırmamalıyız. Çoğul eki -ler isim soylu
sözcüklerin sonuna gelir; bir fiilin sonuna gelmez.
FİİLLERDE KİP
Fiillerin
zamana ve isteğe bağlı olarak türlü ekler alarak girdiği biçimlere kip
denir.
Kipler ikiye ayrılır. Zaman bildirenlere haber kipleri,
istek bildirenlere istek kipleri denir.
Türkçe�de toplam dokuz
tane fiil kipi vardır.
FİİL KİPLERİ
Haber
Kipleri Dilek Kipleri
- -di'li
geçmiş zaman (-di) - istek kipi (-e)
-
-miş'li geçmiş zaman (-miş) - dilek-şart kipi (-se)
-
şimdiki zaman (-(i)yor) - gereklilik kipi
(-meli)
- gelecek zaman (-ecek) - emir
kipi (-)
- geniş zaman (-r)
Not: Kip ekleri ve şahıs
ekleri çekim ekleridir.
HABER KİPLERİ
-di'li geçmiş zaman:
Fiil
tabanına -di eki getirilerek yapılır. Olayın sözden önce ve kesin
olarak gerçekleştiğini bildirir.
Şahıslara göre çekimlenmesi:
oku-du-m, oku-du-n, oku-du, oku-du-k, oku-du-nuz, oku-du-lar
-di
eki ünlü uyumuna göre -di, -dı, -du, -dü şekillerini alır; sertleşmeye
uğrar.
Örnek: git-ti-m, koş-tu, öp-tü.noktanokta
-miş'li
geçmiş zaman:
Olayın sözden önce olduğunu bildirir. Yani, -di'li geçmiş zaman gibidir.
Fakat
-miş'li geçmiş zamanda kesinlik yoktur. Masallarda ve emin
olmadığımız konularda bu kip kullanılır.
Şahıslara göre
çekimlenmesi: gel-miş-im, gel-miş-sin, gel-miş, gel-miş-iz,
gel-miş-siniz, gel-miş-ler
Şimdiki zaman:
İş ve oluşun
şimdi yapıldığını veya geçmişten bu ana kadar devam ettiğini anlatır.
Fiil tabanına -(i)yor eki getirilir. Bu ekin -yor kısmı ünlü uyumunu
bozar.
Örnek: Ne görüyorsun? (Şimdi)
Yaşımız büyüyor.
(Eylem devam ediyor.)
7
Şahıslara göre çekimlenmesi:
gel-iyor-um, gel-iyor-sun, gel-iyor, gel-iyor-uz, gel-iyor-sunuz,
gel-iyor-lar
Şimdiki zaman belirten bir fiil olumsuzluk eki yani
-me, -ma alırsa olumsuzluk eki ünlü uyumuna göre -mı, -mi, -mu, -mü
şekillerine girer. Buna ses daralması denir.
Örnek: gelmiyorum,
sormuyorum, yemiyorum, görmüyor.noktanokta
Fiil tabanı p, ç, t, k
harfleriyle bitiyorsa ve -iyor eki alıyorsa yumuşama görülür.
Örnek:
gitmek => gidiyor
Gelecek zaman:
Olay, olmadan önce
anlatılacaksa bu kip kullanılır. Yani, anlatış önce, iş sonradır. Fiil
tabanına -ecek, -acak eki getirilerek yapılır.
Örnek: Tatile
çıkacağım.
yumuşama olmuş
Çiçekler daha çok büyüyecek.
kay. harfi
Okula erken gideceğim.
yumuşama
yumuşama
Şahıslara göre çekimlenmesi: gel-eceğ-im, gel-ecek-sin,
gel-ecek, gel-eceğ-iz, gel-ecek-siniz, gel-ecek-ler
Not:
Çekimlerken fiil tabanıyla ekler arasına kısa çizgiler koyuyoruz. Bu
çizgiler fiil tabanını, zaman ekini ve şahıs ekini ayırt etmeniz için
konmuştur. Hece ayırması değildir. Eğer fiil olumsuz olacaksa olumsuzluk
eki fiil tabanından hemen sonra gelir. (Ör: otur-ma-(y)-acağ-ım) Yani
önce olumsuzluk eki, sonra zaman eki, daha sonra şahıs eki gelir.
Fiillere "değil" sözcüğü ile de olumsuzluk anlamı katabiliriz. (Ör:
Kitabı okumuş değilim. => Okumadım. Henüz gitmiş değilim. =>
Gitmedim.)
Geniş zaman:
Fiil tabanına -r eki getirilir.
Belli bir zaman belirtmez; eylemin her zaman yapılabileceğini anlatır.
(Ör: Bütün canlılar yaşar ve ölür. Öğretmen ders yapmayana kızar.)
-r
eki sessiz harfle biten bir fiil tabanına eklenecekse ses türemesi
olur. (Ör: görür, yapar, oturur.noktanokta)
Geniş zamanı olumsuz
yaparken r harfi kalkar. (Ör: gelmem, yapmaz, görmezsin,
oturmaz.noktanokta) Böyle olumsuz geniş zaman kiplerinde bazen hangi
zamana ait olduğunu şaşırabiliriz. O durumda fiili önce olumlu hale
getirir, ondan sonra zamanını buluruz. (Ör: Gülmez => Güler =>
Geniş zaman, III. tekil şahıs.)
Şahıslara göre çekimlenmesi:
gel-(i)r-im, gel-(i)r-sin, gel-(i)r, gel-(i)r-iz, gel-(i)r-siniz,
gel-(i)r-ler
Olumsuz halinin çekimlenmesi: gelmem, gelmezsin,
gelmez, gelmeyiz, gelmezsiniz, gelmezler
DİLEK KİPLERİ
Bu
kiplerde açık bir zaman kavramı yoktur. Dört şekilde inceleyebiliriz.
İstek
kipi:
Fiil tabanına -e, -a eki getirilerek yapılır. İstek
bildirir.
Örnek: Tatile çıkalım.
Artık gideyim.
Sözlerimi
unutmayasın.
kaynaştırma harfi
Şahıslara göre çekimlenmesi: geleyim,
gelesin, gele, gelelim, gelesiniz, geleler
Olumsuz halinin
çekimlenmesi: gelmeyeyim, gelmeyesin, gelmeye, gelmeyelim, gelmeyesiniz,
gelmeyeler
Dilek-şart kipi:
Fiil tabanına -se, -sa eki
getirilerek yapılır. Eylemin gerçekleşmesi şarta bağlı ise kullanılır.
Örnek:
Çalışsam iyi olur.
Koşsan yetişirsin.
Şahıslara göre
çekimlenmesi: gelsem, gelsen, gelse, gelsek, gelseniz, gelseler
Olumsuz
halinin çekimlenmesi: gelmesem, gelmesen, gelmese, gelmesek,
gelmeseniz, gelmeseler
Gereklilik kipi:
Fiil tabanına
-meli, -malı eki getirilerek yapılır. Eylemin yapılması gerektiğini
anlatır.
Örnek: Ödevlerini yapmalısın.
Sınıfımızı geçmek
için çok çalışmalıyız.
Şahıslara göre çekimlenmesi: gelmeliyim,
gelmelisin, gelmeli, gelmeliyiz, gelmelisiniz, gelmeliler
Olumsuz
halinin çekimlenmesi: gelmemeliyim, gelmemelisin, gelmemeli,
gelmemeliyiz,
gelmemelisiniz, gelmemeliler
Emir (buyrum) kipi:
Kip eki
yoktur. Kişi kendisine emir veremeyeceği için 1. tekil ve 1. çoğul
kişileri yoktur.
Örnek: İçeri gel! (2. tekil şahıs)
Hemen
gitsin! (3. tekil şahıs)
Şarkı söylesinler! (3. çoğul şahıs)
Bana
bakınız! (2. çoğul şahıs)
Bu kip emir için kullanıldığı gibi
yalvarma, dua, beddua, komut anlamlarında da kullanılır.
Örnek:
Allah seni korusun!
Allah kahretsin!
Sola dön!
ÇALIŞMA:
Sarmak,
konuşmak, açmak sözcüklerini bütün kiplere göre, olumlu ve olumsuz
hallerine, soru hallerine göre çekimleyiniz.
"Götürmeyecek mi" -
"Görüşmeli miyim" - "Sürüklemez misin"
- "Oturmasın" çekimli
fiillerini inceleyip, kiplerini, olumluluk ve soru durumlarını
belirtiniz.
BİLEŞİK ZAMANLI FİİLLER
Üç şekilde yapılır:
1- Hikâye
(öykü) biçimi:
Haber veya dilek kiplerine -di (idi) eki
getirilerek yapılır.
Örnek: gidiyordu --> şimdiki
zamanın hikâyesi
gelmişti --> miş'li geçmiş zamanın
hikâyesi
sertleşme
oynasaydı -->
dilek-şartın hikâyesi
geleydi --> istek kipinin
hikâyesi
gidecekti --> gelecek zamanın hikâyesi
gelirdi
--> geniş zamanın hikâyesi
gitmeliydi
--> gereklilik kipinin hikâyesi
geldiydi -->
di'li geçmiş zamanın hikâyesi
2- Rivayet (söylenti) biçimi:
Haber
veya dilek kiplerine �miş (imiş) eki getirilerek yapılır.
Örnek:
gelmişmiş, gelecekmiş, geliyormuş, gelirmiş, gelseymiş, geleymiş,
gelmeliymiş
Di'li geçmiş zamanın rivayet şekli yoktur.
3-
Şart (koşul) biçimi:
Haber kiplerine -se (ise) eki getirilerek
yapılır.
Örnek: gelmişse, gelecekse, geldiyse, gelirse, geliyorsa
Dilek
kiplerinin şartı olmaz.
ÇALIŞMA:
"Bitmek" fiilini;
olumsuz, soru, geniş zamanın hikâyesi bileşik zamanının 3. tekil şahsı
haline getiriniz. "Aldırmak" fiilini; olumsuz, gelecek zamanın rivayet
bileşik zamanının 2. tekil şahsı haline getiriniz.
FİİLLERİN
YAPISI
Fiiller yapılarına göre üçe ayrılır:
1- Basit
fiiller
2- Türemiş fiiller
3- Bileşik fiiller
1-
Basit fiiller:
Başka bir kelimeden türememiş ve birleşmemiş, kök
durumunda olan fiillerdir. Fiillerin çekim ekleri ayrıldıktan sonraki
bölümü kök halinde ise ve -mak mastar eki alabiliyorsa o fiil basit
fiildir.
Örnek: gelmez --> gel (basit)
almış
--> al (basit)
yürür --> yürü
(basit)
korkmasın --> kork (basit)
2- Türemiş
fiiller:
Fiillerin olumsuzluk, mastar ve çekim ekleri ayrıldıktan
sonraki kısmı yapım eki almışsa bu fiil türemiş fiildir.
Fiil
türeten yapım eklerine ve türemiş fiillere örnekler:
-le:
başlamak, otlamak, temizlemek, inlemek, gürlemek.noktanokta
-len:
evlenmek, kirlenmek, sinirlenmek, seslenmek.noktanokta
-leş:
sözleşmek, birleşmek, katılaşmak.noktanokta
-(e) l:
düzelmek, boşalmak, daralmak, yükselmek.noktanokta
"yüksek" k
düşmüş
-(a) r: morarmak, başarmak, koparmak.noktanokta
-e:
türemek, yaşamak, kanamak.noktanokta
-se: susamak,
önemsemek, umursamak.noktanokta
-ik: birikmek, gecikmek,
gözükmek.noktanokta
-in: bulunmak, silinmek,
sürünmek.noktanokta
-il: seçilmek, üzülmek,
yıkılmak.noktanokta
-iş: gelişmek, görüşmek,
çıkışmak.noktanokta
-ir: içirmek, düşürmek,
uçurmak.noktanokta
-i: kazımak, sürümek.noktanokta
-dir:
bildirmek, koşturmak, güldürmek.noktanokta
-t:
sürtmek, su-la-t-mak.noktanokta
iki
yapım eki var
3- Bileşik fiiller:
Üç şekilde
inceleyebiliriz.
1. Yardımcı fiille yapılan bileşik fiiller:
İsim soyundan olan kelimelerden sonra etmek, eylemek, olmak yardımcı
fiilleri getirilerek yapılır.
Örnek: Yardımcı olmak,
gayret etmek, iyi olmak, kâr etmek, memnun olmak, yemin etmek, yolcu
etmek.noktanokta
Bu tür fiiller yüklem görevindeyken birbirinden
ayrılmazlar. Örneğin, "Annem, babamı yolcu etti." cümlesinin yüklemi
sorulduğunda "yolcu etti" cevabını vermeliyiz. Yardımcı fiille yapılan
bileşik fiiller genelde ayrı yazılır. Ancak, ses türemesi veya hece
düşmesi varsa bitişik yazılırlar.
Örnek: hissetmek, affetmek,
halletmek, zannetmek.noktanokta (ses türemesi olduğundan bitişik
yazılmış)
şükür --> şükretmek
seyir -->
seyretmek Hece düşmesi olduğundan
sabır -->
sabretmek bitişik yazılmışlar.
keşif -->
keşfetmek
2. Deyim halinde olan bileşik fiiller:
Kulak kabartmak, göze gelmek, dili dolaşmak, yorgun düşmek.noktanokta
Bunlar
ayrı yazılırlar ama cümle içinde anlam olarak ayrılmazlar, yüklem
durumunda birlikte söylenirler.
Örnek: "Büyüklerinin sözlerine
kulak kabarttı." cümlesinin yüklemi "kulak kabartmak"tır.
3.
Kurallı bileşik fiiller:
Tezlik bildirenler fiil tabanı+vermek
şeklinde yapılırlar.
Örnek: gidivermek, alıvermek, tutuvermek,
uyuyuvermek.noktanokta
Sürerlik bildirenler fiil tabanı+e+durmak
veya fiil tabanı+a+kalmak şeklinde yapılırlar.
Örnek:
yazadurmak, bakakalmak, yürüyedurmak, uyuyakalmak.nokta
Yeterlik
bildirenler fiil tabanı+e+bilmek şeklinde olur.
Örnek:
gidebilmek, oturabilmek, yazabilmek, gelebilmek.noktanokta
Olumsuz
şeklinde -bilmek bölümü ortadan kalkar: gidememek, oturamamak,
yazamamak, gelememek.noktanokta
Yaklaşma bildirenler fiil
tabanı+e+yazmak şeklinde yapılır.
Örnek: düşeyazmak ("neredeyse
düşmek" anlamında), öleyazmak ("neredeyse ölmek"
anlamında)noktanoktanokta
EK FİİLLER
İsim soyundan kelimelerin
(isim, sıfat, zamir gibi) sonlarına gelerek onların yüklem olmalarını
sağlayan parçalara ek fiil denir. Yüklemi ek fiille yapılmış olan
cümleler de fiil değil isim cümlesi olurlar.
Ek fiilin dört kipi vardır:
1. -di'li geçmiş kipi:
öğrenci+idim
öğrenciydim öğrenciydik
öğrenciydin
öğrenciydiniz
öğrenciydi
öğrenciydiler (öğrencilerdi)
2. -miş'li geçmiş kipi:
hasta+imişim
hastaymışım
hastaymışız
hastaymışsın hastaymışsınız
hastaymış
hastaymışlar (hastalarmış)
3. Şart
(koşul) kipi:
kötü+isem
kötüysem
kötüysek
kötüysen kötüyseniz
kötüyse
kötüyseler (kötülerse)
4. Geniş
zaman kipi:
tembel+im --> tembelim
tembeliz
tembelsin tembelsiniz
tembeldir
tembeldirler (tembellerdir)
ÖRNEK CÜMLELER
Doğu
Anadolu çok soğukmuş.
Geldiğimin üçüncü günüydü.
Onlar
çok mutluymuşlar.
Onu tanımıyorsun, ya güzelse.noktanokta
Ek
fiilin olumsuz hali için "değil" edatı kullanılır.
Örnek:
güzelim
güzel değilim
iyisin
iyi değilsin
çocuktur
çocuk
değildir
TEST NO: 15
KONU: FİİLLER
1.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde aynı zamana ve kişiye göre
çekimlenmiş iki ayrı fiil vardır?
a) Bütün gün bir şey okumadım
diyebilirim.
b) Hediyeni aldım ve çok hoşlandım.
c) Unuttum dese
inanmazdın.
d) O gidecek, ben sonra
geleceğim.
2. Aşağıdaki fiillerden hangisi diğerlerinden
farklı bir şahsa göre çekimlenmiştir?
a) Yaz
b) Oturun
c) Okumazsın
d) Koşma
3. Aşağıdaki cümlelerde
gösterilen fiillerin hangisi -di'li geçmiş zamanın şartıdır?
a)
Ödevimi yapsaydım.
b) Az kalsın düşecektim.
c) Ben, onu
göstermiştim.
d) Dersini çalıştıysan, bu soruyu bilirsin.
4.
Aşağıdaki fiillerden kaç tanesi ikinci çoğul kişiye göre
çekimlenmiştir?
KONUŞMAYIN, ANLADIK, OKUMALISINIZ, YÜRÜSÜN,
KOŞMASINLAR, DÜŞÜNÜN, YAZALIM.
a) 3 b) 4
c) 5 d) 2
5.
Aşağıdakilerden hangisi dilek kiplerinden biri ile çekimlenmemiştir?
a) Okumalıyız b) Okuruz
c) Okuyalım
d) Okusalar
6. Hangi cümlede
çekimli bir eylem yoktur?
a) Bu araba kamyonu çekmez. b) Her
işten önemli şey sağlıktır.
c) Herkes ektiğini biçer. d)
Bu araba yolda kalır.
7. ''Hava soğuktu, gök bulutluydu
ama biz sevinçliydik.'' cümlesindeki eylemlerin çeşidi nedir?
a)
Geniş zaman kipine girmiş eylemler
b) Geçmiş zaman
kipine girmiş eylemler
c) Ek fiiller (ek eylemler)
d) İstek kipine girmiş eylemler
8.
''Kitabını okumadın mı yoksa?'' cümlesindeki eylemde aşağıdakilerden
hangisi yoktur?
a) Çoğul takısı
b) Olumsuzluk takısı
c) Soru takısı d)
Tekil 2. kişi takısı
9. Aşağıdaki eylemlerden hangisi,
isimden türemiş bir eylem değildir?
a) Elbisem kirlendi.
b) Sıcaktan iyice terledik.
c) Anahtarı nereye
koymuşum?
d) Evimizin önü çok karlandı.
10. Aşağıdaki
tümcelerden hangisinde eylemi yapan kişi belli değildir?
a)
Okula koştum. b) Acele giyindi.
c) Çok
oturdun. d) Önlük dikildi.
11.
''Sarmazsın'' fiili hangi zamana ve hangi kişiye göre çekimlenmiştir?
a)
Emir kipi, 2. tekil şahıs
b) Geçmiş
zaman kipi, 2. tekil şahıs
c) İstek kipi, 3. tekil şahıs
d) Geniş zaman kipi, 2. tekil şahıs
12.
''Unutamıyorum'' fiili olumsuz anlamdadır. Bu fiilin olumlusu
aşağıdakilerden hangisidir?
a) Unutuyorum
b) Unutabilirim
c) Unuturum
d) Unutabiliyorum
13. Hangi cümlenin yüklemi olan fiil yapı
bakımından diğerlerinden farklıdır?
a) Elbiseni beğendim.
b) Kalemlerimi kaybettin.
c) Haline bakakaldım.
d) İşlerimi hallettim.
14. Aşağıdaki bileşik
eylemlerden hangisini oluşturan iki sözcük birbirinden ayrı
yazılmalıydı?
a) Görebilmek b)
Nazetmek
c) Hissetmek d) Kaybetmek
15.
Eylemin, söylenmesinden sonra yapılacağını bildiren zaman hangi
zamandır?
a) Gelecek zaman b) Şimdiki
zaman
c) Geniş zaman d) -miş'li geçmiş zaman
16.
''Okumak'' mastarının gelecek zaman olumsuz 1. çoğul kişiye göre
söylenişi hangisidir?
a) Okumayacağım
b) Okuyacağız
c) Okumayacaklar d) Okumayacağız
17.
Hangi cümlenin sonundaki fiil bir ek fiildir?
a) Amacım
başarıya koşmaktır.
b) Sonunda seni
görebildim.
c) Nehir boyunca sürüklendik.
d)
Sıcaktan bunaldım.
18. Aşağıdakilerden hangisi değişik bir kiple yapılmıştır?
a) Karalarız b) Karalamaz
c)
Karalasın d) Karalar
19.
Aşağıdaki cümlelerden hangisindeki fiil bir oluş bildiriyor?
a)
Sokakta ayağım takılınca düştüm.
b) Sonbaharda yapraklar sararır.
c)
Dedem koltukta oturuyor.
d) Taşı yavaşça kaldırdım.
20.
Aşağıdaki atasözlerinden hangisindeki eylem bildiren sözcüklerin her
ikisi de olumsuzdur?
a) Balta değmedik ağaç olmaz.
b) Dost ile ye, iç; alışveriş etme.
c) Görünen köy
kılavuz istemez.
d) Gülme komşuna, gelir
başına.
TEST NO: 16
KONU: FİİLLER (2)
''Fatih, zili
çaldı, annesi kapıyı açtı, televizyonun karşısına oturdular ve
diziyi
seyrettiler.''
(1. ve 2. soruları yukarıdaki cümleye göre
cevaplandırınız.)
1. Yukarıdaki cümlede yer alan
fiillerin çekimleri bakımından aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
a)
Anlatım, işten sonra olmaktadır.
b) İş, anlatımdan sonra olacaktır.
c)
Anlatım, işten önce olmaktadır.
d) Anlatım ve iş aynı anda
gerçekleşmektedir.
2. Yukarıdaki cümlede hangi şahıslara
göre çekimlenmiş fiiller bulunmaktadır?
a) 1. ve 2. çoğul şahıs
b)
3. tekil ve 3. çoğul şahıs
c) 1. tekil ve 2. çoğul şahıs
d) 1.
tekil ve 1. çoğul şahıs
3. Aşağıdaki cümlelerin
hangisinde geniş zaman ve emir kipine göre çekimlenmiş iki ayrı fiil
vardır?
a) Et tırnaktan ayrılmaz.
b) Sirkeyi sarımsağı düşünen
paçayı yiyemez.
c) Çamura taş atma, üstüne sıçrar.
d) Yalancının
evi yanmış, kimse inanmamış.
4. Aşağıdaki cümlelerden
hangisinde fiil şimdiki zamana göre çekimlendiği halde, işin anlatımdan
sonra olacağı belirtilmektedir?
a) Hepsi seni bekliyorlar.
b)
Önümüzdeki kış biz de Bursa'ya gideceğiz.
c) Yarın, hep birlikte
sinemaya gidiyoruz.
d) Televizyon seyretmek için zaman bulamıyorum.
5.
Aşağıdaki fiillerden hangisi ''söylemezler'' fiili ile aynı kipe
göre çekimlenmiştir?
a) Görüyorlar
b) İstemediler
c) Bilmeliyim d)
Gitmem
6. Aşağıdaki ikililerden hangisindeki fiiller kişi
bakımından birbirlerine uygun değildir?
a) Yaz-Bildin
b) Versin-Gördüm
c) Anlıyorsunuz-Gelin
d) İstedik-Koşalım
7. Hangi cümlenin yüklemi
fiildir?
a) Kitap en iyi dosttur.
b) Ülküm, yükselmek, ileri gitmektir.
c) Epeydir buralarda
göremedim onu.
d) O gün öğrenciler çok sevinçliydi.
8.
''Diliyorum'' fiilinin kökündeki son sesli harf, zaman eki
ulamasından dolayı değişmiştir. Aşağıdaki fiillerin hangisinde böyle bir
değişiklik yoktur?
a) İstiyorum
b) Oynuyorsunuz
c) Konuşuyorlar d)
Bekliyorum
9.
Aşağıdakilerden hangisi hem bir fiilin tabanı hem de isim soylu bir
sözcük olarak kullanılmaz?
a) Eski b) Ara
c) Yaşa d) Boya
10. Aşağıdaki cümlelerden
hangisinin yüklemi olan fiil, diğer cümlelerin yüklemi olan fiillerden
farklı yapıdadır?
a) Etraf birden karardı.
b) Teklifimi reddettiler.
c) Ben de aynı şeyi
hissediyorum.
d) Sorunlarımız hâlâ hallolmadı.
11.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde fiil, yapısı bakımından diğerlerinden
farklıdır?
a) Birden karşıma çıkıverdi.
b) Maçı seyrederken uyuya mı kalmış?
c) Tavuklar yine
yumurtlamışlar mı?
d) Gerçekleri yeni öğrenebildik.
12.
Aşağıdaki bileşik fiillerden hangisi yanlış yazılmıştır?
a) Halletmek b) Yardımetmek
c)
Koşuvermek d) Bilebilmek
13.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yüklem ''yeterlik'' bildirmektedir?
a)
Bu sorunuzu hemen cevaplayabilirim.
b) Bu tür hataları yapmamalı.
c)
Hemen anlatıverdim.
d) Kardeşimi çok göreceğim geldi.
14.
Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi olan fiil, ''Çürük tahta çivi
tutmaz.'' cümlesinin yüklemiyle aynı zamana ve aynı şahsa göre
çekimlenmiştir?
a) Demiri tavında dövmeli.
b)
Diken, battığı yerden çıkar.
c) Dost ile ye, iç; alışveriş etme.
d)
Dokuz ölç, bir biç.
15. Aşağıdaki ikililerden hangisi
diğerlerinden farklıdır?
a) Bilirsin-Bilemezsin
b) Görürsün-Görmezsin
c) Yüzersin-Yüzmezsin
d)
Okuyun-Okumayın
16. Aşağıdaki cümlelerden hangisinin yüklemi
olan fiilin çekimine göre anlatım işten önce ve iş anlatımdan sonradır?
a)
Hiç durmadan bahçenin etrafında döndü, durdu.
b) Eve geç kaldığım
zaman annem beni merak eder.
c) Uçak yavaş yavaş yükseliyordu.
d)
Bugün ödevlerimi erken bitireceğim.
17. Aşağıdakilerden
hangisi fiil cümlesi değildir?
a) Karşıdan el salladı.
b) Kardeşim az önce buradaydı.
c)
Bebek bize gülümsüyor.
d) Kızıma
derslerinde yardım ediyorum.
18. Aşağıdakilerden hangisi
olumsuz anlamdadır?
a) Başvurmak için neler gereklidir?
b)
Hiçbir şey hayat kadar bir ağaca benzer değildir.
c) Ne korkunç bir
gece geçirdik.
d) İyilik denince onu hatırlamamak olmaz.
19.
Aşağıdakilerden hangisi anlamca olumludur?
a) Herkesin ne
söylediğini onlar ne bilebilirler?
b) Size haber vereceğim oraya
varır varmaz.
c) Her anlatılanı size söyleyemem ki.
d) Sana yalan
söyler miyim hiç?
20. Aşağıdaki fiillerden hangisi dilek
kiplerinden birine göre çekimlenmemiştir?
a) Aramış b)
Gideyim c) Görmeli d) Sevseler
Konu: Fiil (eylem) 
Çarş. Mayıs 19, 2010 3:26 pm